Vještačko izrojavanje pčela se za razliku od prirodnog rojenja planira i na taj način planski povećava broj pčelinjih društava na pčelinjaku i sprečava nekontrolisano rojenje. U agroekološkim uslovima Srbije pčelinja društva se najčešće razrojavaju nakon bagremove paše.
Prvi način izrojavanja pčelinjeg društva
Do košnice sa pčelama (“starak”) koju želimo da izrojimo postavimo podnjaču sa nastavkom. U košnici “starak” nađemo maticu i sa pripadajućim ramom je izdvojimo sa strane. Iz košnice “starak” se uzimaju ramovi sa zatvorenim leglom i prebace u novu košnicu (slika 1). Do njih se doda po jedan okvir sa satnom osnovom, zatim po jedan ram sa polenom i medom iz “starka”. U slučaju da je broj pčela u novom roju mali, može se sa 1-2 rama sa otvorenim leglom dodatno stresti pčela u novi roj. Ako se prazna mesta u novom roju ne popune i ostavi se slobodan prostor, pčele u roju kreću sa intenzivnom izgradnjom saća vezujući ga za dno zbega (slika 2). Prostor se po potrebi može suziti pregradnom daskom.
Košnica sa pčelama novo formiranog roja se zatvara i prenosi na novo mjesto na pčelinjaku. Nakon toga joj se odmah otvara leto i ostavlja se da bude bez matice minimum 6 sati. Posle tog vremena, u košnicu se dodaje mlada sparena matica u kavezu ili 1-2 zrela matičnjaka. Stare pčele iz ovako formiranog roja vraćaju se u svoju staru košnicu, dok u roju ostaju mlade pčele. U večernjim časovima, narednih nekoliko dana (4-5), novi roj se prihranjuje sa po 1 litar šećernog sirupa preko hranilice u zbegu košnice.
U košnici “starak” ostaju ramovi sa pretežno mladim leglom, starom maticom i preostali ramovi sa medom i polenom. U njoj se rasporede preostali ramovi, a upražnjena mjesta popune satnim osnovama, izgrađenim saćem.
Drugi način izrojavanja pčelinjeg društva
Na pčelinjaku se do jakog pčelinjeg društva, na rastojanju od oko pola metra, postave dvije prazne košnice. Materijal iz košnice “starak” (leglo, med i polen sa pripadajućim pčelama) se potpuno i jednako raspodjeli u dvije nove košnice. Matica se ne traži. Stara košnica se uklanja sa pčelinjaka.
Radilice koje se vraćaju sa paše ulaze podjednako u obje košnice. Ako to nije slučaj reguliše se razdaljina između dvije nove košnice sa pčelama. Nakon minimum 6 sati od razrojavanja, u košnicu sa pčelama bez matice dodaje se nova mlada sparena matica u kavezu ili 1-2 zrela matičnjaka. Roj se u narednih nekoliko dana u večernjim satima prihranjuje sa po 1 litar šećernog sirupa.
Treći način izrojavanja formiranjem roja iz više pčelinjih društava
Formiranje roja moguće je i uzimanjem materijala iz više pčelinjih društava. U novu košnicu se iz više društava dodaje po jedan okvir sa leglom i pčelama i po jedan okvir sa medom i polenom. Ramovi iz različitih košnica se postavljaju na međusobnom rastojanju od 3-5 cm da se pčele iz različitih košnica ne bi tukle. Roj se postavlja na novo mesto.
Nakon minimum 6 sati, predveče, odlaskom starih pčela u svoja pripadajuća stara društva, pristupa se sređivanju ramova u novoformiranom roju. U njemu su ostale mlade pčele koje se međusobno ne tuku. Ramovi sa leglom postavljaju se u sredinu košnice, do njih se dodaje po jedan ram sa satnom osnovom, a zatim ramovi sa polenom i medom. Nakon toga novom roju se dodaje mlada sparena matica u kavezu ili 1-2 zrela matičnjaka. Roj se u narednih nekoliko dana u večernjim satima prihranjuje sa po 1 litar šećernog sirupa.
Četvrti način izrojavanja formiranjem više rojeva od jednog jačeg društva
Na kraju bagremove paše iz jakog pčelinjeg društva sa dosta legla, može se oduzeti materijal i formirati više novih rojeva. U više praznih novih košnica sa zatvorenim letima prenosi se po jedan ram sa zatvorenim leglom i pripadajućim pčelama, po jedan ram sa mješovito raspoređenim medom i polenom, i po jedan ram sa izvučenim saćem ili satna osnova. Ovakav roj se može dodatno pojačati stresanjem mladih pčela sa ramova sa otvorenim leglom. Iza ramova se prostor suzi pregradnom daskom.
Na isti način mogu se puniti i odeljenja u trodelnim nukleusima (slika 3). Nakon 6 – 2 sati, svakom roju se dodaje po mlada sparena matica u kavezu ili po 1-2 zrela matičnjaka (najbolje u štitu). Ovako formirani rojevi sa zatvorenim letima ostaju do večeri u hladu na pčelinjaku i dobrom ventilacijom kroz mrežu zbega. Potom se prevoze na novu lokaciju udaljenu minimum 3 km od stare lokacije. Po dolasku na novu lokaciju rojevi se rasporede u prostoru i otvore im se leta. Poželjno je rojeve stimulisati prihranom.
