Pčelinja vaš pripada grupi Diptera i ne predstavlja “pravog” parazita pčela, već koristi hranu pčela ne uzrokujući oboljevanje društva.
Uzročnik je pčelinja vaš Braula coeca. Ona ima zaobljeno tijelo smeđe-crvene boje. Toraks i abdomen nisu jasno odvojeni, ali je tijelo dobro segmentisano i pokriveno sitnim dlačicama koje podsećaju na svilu. Glava je trouglastog oblika i na njoj se nalaze redukovane očne mrlje, ali braula nije slijepa i dobro se snalazi u tamnoj košnici.
Usni aparat je specijalizovan za sisanje. Ima 6 nogu koje su jake i svaki segment ima oblik trapeza. Zadnji segment liči na češalj i ima ulogu za fiksaciju i držanje braule na pčeli. Pošto pripada klasi insekata, pčelinja vaš podliježe potpunoj metamorfozi.
Rasprostranjenost: Brauloza je dijagnostikovana na svim kontinentima. U nekim zemljama, gde je pčelarstvo veoma razvijeno (Francuska) suzbijanje brauloze je regulisano zakonom. Kod nas pčelinja vaš ne predstavlja veći problem za pčelarstvo.
Razmnožavanje i širenje unutar društava: Reprodukcija pčelinje vaši počinje u proljeće i završava se u jesen. Pčelinja vaš može da prezimi u pčelinjoj košnici. Reprodukcija se odigrava u košnici i to uglavnom na ramovima ili čak na toraksu same pčele. Parazit se veoma brzo kreće i lako prelazi sa pčele na pčelu. Braula je rasprostranjena po cijelom svijetu i veoma brzo se širi između pčelinjih zajednica i samih pčelinjaka.
Transmisija se odigrava na uobičajen način i obuhvata prvenstveno prenošenje preko infestiranih pčela (grabež, pčele tuđice, združivanje zajednica, prenošenje matice, itd.). Larveni stadijum se prenosi preko ramova sa saćem u kome larve buše tunele. Pčelar takođe ima ulogu u širenju brauloze. To se prvenstveno svodi na širenje brauloze preko meda, voska, pčelarskog materijala, odjeće itd.
Simptomi bolesti: Pčelinja vaš nije pravi parazit pčela, već je i štetočina, a štete koje nastaju u pčelinjoj zajednici zavise od brojnosti insekata. Ako je broj braula veoma velik može da dođe do slabljenja same zajednice i smanjenja prinosa meda u košnici. Patogeno djelovanje je dvojako i svodi se na aktivnost larvi i samih odraslih oblika koji se nalaze na pčelama.
Larve nakon što se izlegu iz jaja počinju intenzivno da buše tunele koji se nalaze u zidovima ćelija. Tuneli su razgranati i brojni, u kojima se larva pomijera naprijed-nazad i hrani se medom, voskom i polenom. U tunelima se odigrava razvoj larvi u lutku.
U toku pravljenja tunela larve braule nailaze na ćelije sa larvama pčela, izbuše ih, što dovodi do potpunog uništenja legla. Med gubi na kvalitetu, jer dolazi do apsorpcije vodene pare koja utiče da med postane židak, tečan i da ističe iz samog saća.
Odrasle pčelinje vaši su stacionirane na pčelama i to prvenstveno na maticama, jer se one najintenizivnije hrane. B. caeca hranu uzima sa jezika pčela u vrijeme kada one hrane larve. Iz tog razloga pčelinja vaš se najčešće zadržava u blizini glave pčele i njenog usnog aparata.
Vaš svoje maksilarne pipke uvlači između donjih mandibula pčele i određenim pokretima pipaka zaustavlja pčelu da povuče jezik u usta i tako sebi olakšava uzimanje hrane i sekreta od pčele. Najviše je infestirana matica na kojoj je jednim slučajem izbrojano čak 187 braula.
Matica smanjuje polaganje jaja i sama zajednica slabi. Nekada infestacija može da bude tolika da matica čak i ugine. Na samom saću zapažamo bjeličaste, razgranate tunele i med koji pjenuša i curi iz ćelija saća.
Dijagnoza i terapija: Utvrđivanje stepena zaraženosti pčelinjih društava pčelinjom vaši vrši se kontrolnim tretiranjima. Zato se koristi duvanski dim. Na pod same košnice se stavi bijeli papir premazan sa uljem. Nakon ubacivanje mlazeva dima, papir se izvlaći i vaši se broje.
Ako se prilikom tretiranja utvrdi da u društvu ima 5 pčelinijh vaši na 100 pčela radilica, smatra se da je zaraženost slaba; do 15 srednja, a preko 15 jaka. Diferencijalno dijagnostički brauloza se mora razlikovati od varooze. Dijagnostika se vrši na osnovu morfoloških razlika između odraslih oblika B. coeca i V. destructor.
Suzbija se pomoću letvica natopljenih sa 80 mg fluvalinata. Dimni listići amitraza nisu pokazali efikasnost. Dimljenje se vrši prije početka glavne paše i u jesen. Pored hemijskih i sintetskih preparata danas se sve više koristi ulje timola za suzbijanje pčelije vaši.
Pored ovih metoda prije su se koristile i mehaničke metode koje su podrazumijevale isijecanje infestiranog saća i legla sa larvama braule i mehaničko skidanje odraslih oblika braule sa matice pomoću drvenog štapića koji je premazan medom.